Ontdek de geschiedenis van het consultatiebureau

Daarvoor moeten we terug naar den Haag in 1901. Want het is de Haagse huisarts Plantenga die dan het allereerste consultatiebureau voor zuigelingen opricht. Plantenga maakt zich zorgen over de hoge kindersterfte en over het gebrek aan kennis over hygiëne en gezonde voeding. Hij richt zich met name op moeders die geen borstvoeding kunnen geven.

Op zijn spreekuur worden baby’s onderzocht en krijgen ze gesteriliseerde melk mee van speciaal voor dit doel geselecteerde koeien. De volgende dag moeten ze dan terugkomen en de luiers laten zien waarna bepaald wordt hoeveel melk de zuigeling voor de volgende dag moet krijgen.

Het pionierswerk van Plantenga vindt al gauw navolging in Arnhem. De stad heeft een van de eerste kinderziekenhuizen van ons land. Het is de Arnhemse kinderarts Christine Bader die aan de wieg staat van het consultatiebureau zoals wij het nu kennen: niet alleen voor zuigelingen maar ook voor kleuters tot vier jaar. Bader is voorzitter van de Arnhemse afdeling Nederlandsche Bond tot Bescherming van Zuigelingen en zal in de zeven jaar dat ze voorzitter is talloze consultatiebureaus oprichten.

In die beginjaren krijgen moeders het advies om hun baby’s te verzorgen volgens de drie R-en: Rust Reinheid en Regelmaat. De regel is bedacht door Aafke Gesina van Hulst, de oprichter van het Groene Kruis. Alle baby’s moeten stip om 7.00 uur ’s ochtends worden gevoed en daarna om 10.00, 13.00, 16.00, 19.00 en 22.00 uur ’s avonds. Niet vaker, want dan zou de baby verwend raken. Een regel die tot in de jaren 60 stand houdt.

Vanaf 1957 gaan de consultatiebureaus ook de inentingen van het Rijksvaccinatieprogramma uitvoeren. Op kosten van de overheid kunnen kinderen ingeënt worden tegen twaalf infectieziekten, waaronder kinkhoest, mazelen en rodehond

Naast het Groene Kruis, dat een algemene signatuur had, bestonden ook het katholieke Wit-Gele Kruis en het protestantse Oranje-Groene Kruis.

De niet aflatende inzet van doktoren en wijkverpleegsters heeft resultaat. Ziektes waar kinderen honderd jaar geleden aan stierven komen nu bijna niet meer voor. De zuigelingensterfte daalt Van twintig procent in 1875 tot nog maar drie procent in 1949. En na de invoering van het vaccinatieprogramma is ook het aantal uitbraken van besmettelijke kinderziektes fors afgenomen. Maar toch is er geen reden om achterover te gaan zitten. De afgelopen twee jaar daalde de vaccinatiegraad onder de negentig procent en worden we opeens weer geconfronteerd met uitbraken van ziektes waarvan we dachten dat we ze kwijt waren.

Het zijn resultaten die van het consultatiebureau en het kruisgebouw monumenten van de preventieve gezondheidszorg maken. Het is dan ook meer dan terecht dat het in onbruik geraakte kruisgebouw van Wessem in Limburg in 1998 werd overgeplaatst naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.