Arnhem en omstreken / Achterhoek
Zo werkt de spreidingswet: 2.500 bedden erbij in onze provincie
2 februari, 15:21 • 3 minuten leestijd
ARNHEM - Achttien Gelderse gemeenten deden tot nu toe niets aan asielopvang, maar het is de vraag hoe lang ze dat kunnen volhouden. De opvang in Nederland is compleet vastgelopen en de spreidingswet moet voor oplossingen zorgen. Vijf vragen en antwoorden over de spreidingswet in Gelderland.
Welk probleem lost de Spreidingswet op?
Gemeenten bepaalden tot 1 februari zelf of ze wilden meewerken aan asielopvang. Dat is nu veranderd. "De opvang van asielzoekers wordt een gemeentelijke taak, net als het uitgeven van paspoorten", zegt onderzoeker Carolus Grütters van het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit.
Vluchtelingen melden zich bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Daarna gaan ze naar asielopvangplekken in het land. Doordat gemeenten niet genoeg bedden beschikbaar stellen en er te weinig huizen beschikbaar zijn voor statushouders, zitten de opvangcentra overvol. In 2022 sliepen er mensen buiten bij Ter Apel, omdat er geen plek was.
Met de spreidingswet moeten gemeenten hun steentje wel bijdragen. "De wet zorgt ervoor dat de opvang van asielzoekers over het hele land wordt gespreid, over alle gemeenten", concludeert Grütters.
Wat doen Gelderse gemeenten nu?
Gelderse gemeenten huisvestten op 1 januari 9.274 asielzoekers. Maar een derde van de gemeenten in Gelderland deed de afgelopen jaren niets, zoals Doesburg en Maasdriel. Gemeenten als Apeldoorn en Doetinchem haalden volgens Grütters 'de kastanjes uit het vuur' voor gemeenten die niets bijdroegen.
Hoe werkt de spreidingswet?
"De uitvoering van de spreidingswet wordt provinciaal gecoördineerd", zegt Grütters. Woensdag meldde de staatssecretaris hoeveel asielzoekers elke provincie moet opvangen. Voor Gelderland zijn dat er 11.704. Er worden vervolgens afspraken gemaakt tussen gemeenten. Die afspraken zijn eerst vrijwillig.
Op 1 november brengt de commissaris van de Koning vervolgens verslag uit aan de staatssecretaris over de afspraken die de provincie met gemeenten heeft gemaakt. Als de provincie heeft voldaan aan het aantal opvangplaatsen, dan is er niets aan de hand. Heeft de provincie niet genoeg asielopvangplekken en zijn er gemeenten die dwarsliggen, dan kan de staatssecretaris in het uiterste geval gemeenten dwingen.
Geen enkele wet brengt geen verplichtingen met zich mee.
Sommige politici noemden de spreidingswet ook wel de 'dwangwet'. Dat is volgens Grütters een vorm van framen: "De suggestie wordt gewerkt dat gemeenten iets door de strot wordt geduwd, maar het tegengestelde is waar. De last wordt nu eerlijk verdeeld", zegt hij. Volgens de migratiedeskundige heeft een wet per definitie dwingende elementen. "Geen enkele wet brengt géén verplichtingen met zich mee. Anders maak je geen wet".
Komt er in mijn gemeente een azc?
"Niet per se", weet Grütters. Hoewel elke gemeente een opdracht krijgt om asielzoekers onderdak te geven, kunnen gemeenten samenwerken en asielzoekers van elkaar overnemen. "Uitruilen", noemde burgemeester Loes van der Meijs (Doesburg) het eerder tegen Omroep Gelderland. "Dat wij dan meer statushouders opvangen en dat een andere gemeente voor asielzoekersopvang zorgt."
In Doesburg zijn volgens haar amper plekken voor asielopvang. "We hebben veel sociale woningbouw (voor statushouders, red.). We kunnen kijken of we dat intensiever kunnen doen, in ruil voor wat bij ons bijna onmogelijk is."
Ook een woordvoerder van de provincie Gelderland laat weten dat niet in elke gemeente een opvanglocatie moet komen. "Maar alle gemeenten moeten wel een bijdrage leveren. Door asielzoekers op te vangen, of Oekraïners van andere gemeenten op te vangen, of extra statushouders te huisvesten."
Asielzoekers en statushouders. Wat is het verschil?
Een asielzoeker is gevlucht uit het thuisland en zoekt bescherming. Ze melden zich aan in een aanmeldcentrum en verblijven in een asielzoekerscentrum, terwijl ze wachten op de beslissing of ze wel of niet in Nederland mogen verblijven.
Niet iedereen mag in Nederland blijven. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beoordeelt dat. Asielzoekers die aan de voorwaarden voldoen krijgen een (tijdelijke) verblijfsvergunning. Vanaf dat moment hebben zij een status en worden ze statushouder genoemd. Ze moeten de taal en de gewoontes van Nederland leren kennen. Ze worden veelal in sociale huurwoningen ondergebracht. Dat is een gemeentelijke taak.
Om hoeveel asielzoekers gaat het?
Hoeveel asielzoekers elke gemeente moet opvangen, is afhankelijk van het aantal inwoners en hoe rijk een gemeente is. De grotere en rijke gemeenten hebben een grotere opgave dan kleine en 'arme' gemeenten. Gelderse gemeenten moeten in totaal zorgen voor 11.704 opvangplaatsen.
"Dat zijn 2.500 meer plekken dan we op 1 januari hadden gerealiseerd", concludeert een provinciewoordvoerder. Dat betekent dat Gelderse gemeenten aan het werk moeten.
Bekijk hier hoeveel asielzoekers jouw gemeente moet huisvesten:
